Jarosław Marek Rymkiewicz Knihy

„Książka ta przeznaczona jest dla miłośników historii ojczystej – takich, którzy lubią czytać o tym, jak wyglądało życie polskie w dawnych czasach i jak żyli nasi przodkowie, jakie mieli przygody oraz obyczaje. Mówi ona o wydarzeniach, które miały miejsce w Warszawie przed ponad dwustu laty, między połową kwietnia a początkiem listopada 1794 roku. Jest w niej również mowa o kilku wydarzeniach nieco późniejszych i nieco wcześniejszych, a także (dla przykładu oraz porównania) o wydarzeniach, do których doszło w tymże czasie w Wilnie i w Krakowie. Nie znaczy to, że moja opowieść zdaje sprawę ze wszystkich ważnych wydarzeń, które miały miejsce w Warszawie w roku 1794. Tę kwestię dostatecznie wyjaśnia tytuł książki – jej tematem są wydarzenia wiążące się z wieszaniem na szubienicy, a więc, ujmując to inaczej, z legalnym lub nielegalnym wykonywaniem wyroków śmierci – niekiedy sądowych, a niekiedy wydawanych spontanicznie przez lud Warszawy”.[wstęp]

Rymkiewicz, we właściwy sobie sposób, wybiera tematy nieoczywiste, wydawałoby się błahe, żeby swą opowieścią poprowadzić czytelnika do rzeczy najważniejszych, nierzadko ostatecznych. Razem z nim zaglądamy do paryskich mieszkań, chodzimy po paryskich ulicach i cmentarzach pierwszej połowy XIX wieku, śledzimy Mickiewicza w jego podróżach, podglądamy przy pracy i przez drzwi szpitala dla obłąkanych... Mickiewicz, któremu poeta zadaje wiele pytań, pozostaje tajemnicą, chociaż dzięki Rymkiewiczowi, wiemy o nim znacznie więcej.

Rymkiewicz wprowadził do literatury nowatorską formę, pozwalającą w oryginalny sposób ująć życie i twórczość poetów (pisał też o Mickiewiczu, Słowackim, Fredrze). Encyklopedia, składająca się z alfabetycznie uporządkowanych haseł – fragmentów, wydaje się obejmować całość, takie jest dążenie autora. A przecież – jak sam wielokrotnie przyznawał – z przeszłości i z czyjegoś życia zostają tylko ułamki, fragmenty, tropy, które czasem pozwalają się domyślać brakujących części, a czasem prowadzą na manowce.