Józef Czapski Knihy

Autor ve své knize vzpomíná na převratné události 20. století. Narodil se v Praze na Malé Straně, kde také prožil rané dětství. Později žil s rodinou na území dnešního Běloruska. V roce 1920 se účastnil polsko-bolševické války. Po napadení Polska hitlerovským Německem v září 1939 padl při ústupu do sovětského zajetí. Jako jeden z nemnoha unikl tragickému údělu polských důstojníků povražděných NKVD v roce 1940. Svědectví o zmizelých přátelích a kolezích a o svém neúspěšném pátrání po nich shrnul v knihách Starobělské vzpomínky a V nelidské zemi. Po válce žil Czapski v Paříži, kde příslušel k „silné hrstce“ polských exilových umělců a spisovatelů soustředěných kolem revue Kultura.

Vivid accounts of life in a Soviet prison camp by the author of Inhuman Land. Interned with thousands of Polish officers in the Soviet prisoner-of-war camp at Starobielsk in September 1939, Józef Czapski was one of a very small number to survive the massacre in the forest of Katyń in April 1940. Memories of Starobielsk portrays these doomed men, some with the detail of a finished portrait, others in vivid sketches that mingle intimacy with respect, as Czapski describes their struggle to remain human under hopeless circumstances. Essays on art, history, and literature complement the memoir, showing Czapski’s lifelong engagement with Russian culture. The short pieces on painting that he wrote while on a train traveling from Moscow to the Second Polish Army’s strategic base in Central Asia stand among his most lyrical and insightful reflections on art.

Kiedyś miałem szczęście oglądać z Czapskim wystawę Bacona. Widziałem, jak potrafi patrzeć. Czapski przyglądał się z taką uwagą, że wtapiał się w obraz, jakby był jego częścią. Zastanawiał się, jak jest zrobiony, dlaczego żółć jest śpiewająca, jak można było namalować coś tak ostatecznego. Fascynująca była jego wiara w malarstwo… Andrzej Wajda[Czapski] ma uderzający dar twórczego podziwu. Uczy się patrzyć i uczy patrzyć innych. Umie przemieniać martwe pomniki w skarby, ożywiać muzea, powodować, że muzy pojawiają się w nich, stają przy obrazach, mówią do ucha patrzącego. Wojciech KarpińskiPatrząc: wspaniale napisana, przemyślana „z paletą w ręku”, ale i z kawałkiem czarnego chleba w Gułagu książka o sztuce – i o życiu, krótko mówiąc – o condition humaine. Bez żadnej retoryki, rzetelna i mądra do samego spodu. Jacek Woźniakowski

(1896-1993) jak nikt z polskich twórców splótł fascynującą biografię własną i świadectwa burzliwej epoki ze sztuką i literaturą, z ich uprawianiem i emocjonalnym przeżywaniem. Legendarna już książka Tumult i widma, którą sam autor zestawił ze swych dzienników, zapisków podróżnych i esejów pisanych od połowy lat czterdziestych do końca lat siedemdziesiątych, wydana została w Bibliotece „Kultury” w 1981 roku., w tym także portrety twórców zarówno polskich (Norwid, Brzozowski, Lechoń, Haupt), jak i obcych (Błok, Rozanow, Sołżenicyn, Maritain, Malraux), przede wszystkim jednak jest duchowym autoportretem niezwykłego człowieka i artysty, jakim był sam Czapski. Nowe wydanie książki wzbogacone zostało o posłowie Adama Zagajewskiego.

Die Lebensgeschichte des Malers und Schriftstellers Joseph Czapski (1896-1993) ist von bedeutender europäischer Tragik geprägt. Geboren in Prag in eine österreichisch-polnische Familie und mehrsprachig in Minsk aufgewachsen, studierte er Malerei in Petersburg, Warschau, Krakau und Paris. Als engagierter Zeuge dreier Kriege - des Ersten und Zweiten Weltkriegs sowie des polnisch-russischen Krieges 1920 - war er teils Soldat, teils mit der Suche nach vermissten polnischen Kriegsgefangenen betraut. Seine Nachforschungen führten ihn zu den schockierenden Ergebnissen über die Ermordung von ca. 15.000 Soldaten in Katyn und Sibirien, die er in seinem Buch „Unmenschliche Erde“ dokumentierte. Nach dem Krieg blieb er in Paris und wurde Teil des Kreises um die polnische Exilzeitschrift Kultura, während er als Maler internationale Anerkennung erlangte. Bewundert wurde er für seine Kunst, sein schriftstellerisches Talent und seine menschliche Integrität. Adam Zagajewski beschreibt ihn als einen der Gerechten. Zudem zeigt ein kleines Buch seine tiefgehende Kenntnis von Proust, dessen Vorträge er heimlich im Winter 1940/41 in einem sowjetischen Lager diktierte. Das Ergebnis ist eine klare Einführung in Prousts Werk aus der Perspektive eines Tolstoi-Lesers und Stalinopfers.

Wysmakowana podróż po świecie literatury. Obszerny wybór esejów, recenzji krytycznoliterackich, sylwetek pisarzy drukowanych na przestrzeni niemal czterdziestu lat na łamach „Orła Białego” czy paryskiej „Kultury”. Rozległy wachlarz zainteresowań Józefa Czapskiego, od Norwida po Miłosza i innych współczesnych mu znakomitych pisarzy emigracyjnych, uzupełniony jest o wątki dotyczące literatury zagranicznej. Józef Czapski prezentuje sylwetki twórców francuskich (Mauriac, Proust, Valery) i rosyjskich (Dostojewski, Tołstoj). Niezwykle osobisty ton, pełna swobody narracja dopełniona erudycją i ogromną wiedzą autora, czyni z Czytając znakomitą lekturę dla miłośników literatury i sztuki.

Jest w tej korespondencji nurt egzystencjalny, mistyczny, psychologiczny, malarski, literacki, polityczny, miłosny, przeplecione i zaświadczone życiem. To jest opowieść o otwieraniu się na rzeczywistość, o wierności w przemianie, o źródłach wewnętrznej siły, o wolności i sensie.

Zbiór rozproszonych tekstów Józefa Czapskiego z lat 1923-1988, gatunkowo bardzo zróżnicowanych: eseje i szkice, recenzje z wystaw i książek, portrety postaci znanych i wspomnienia o przyjaciołach, relacje z rozmów, teksty polityczne, polemiki, odpowiedzi na ankiety. Notatki Czapskiego, swoiste silva rerum, są rodzajem autobiografii intelektualnej wybitnego malarza i pisarza. Spektrum zagadnień, które fascynowały autora Na nieludzkiej ziemi było bardzo szerokie, książka ukazuje inny wymiar twórczości Czapskiego nie tylko jako piszącego wybitnego malarza, którego teksty uzupełniają i komentują jego obrazy, ale przede wszystkim jako jednego z najważniejszych emigracyjnych intelektualistów.

Dwutomowy zbiór rozproszonych tekstów Józefa Czapskiego z lat 1923-1988, gatunkowo bardzo zróżnicowanych: eseje i szkice, recenzje z wystaw i książek, portrety postaci znanych i wspomnienia o przyjaciołach, relacje z rozmów, teksty polityczne, polemiki, odpowiedzi na ankiety. Notatki Czapskiego, swoiste silva rerum, są rodzajem autobiografii intelektualnej wybitnego malarza i pisarza. Spektrum zagadnień, które fascynowały autora Na nieludzkiej ziemi było bardzo szerokie, książka ukazuje inny wymiar twórczości Czapskiego nie tylko jako piszącego wybitnego malarza, którego teksty uzupełniają i komentują jego obrazy, ale przede wszystkim jako jednego z najważniejszych emigracyjnych intelektualistów.