Ostasiewicz Walenty Knihy

W podręczniku Badania statystyczne zaproponowano spojrzenie na statystykę jako system, którego głównym celem jest poznawanie rzeczywistości społeczno- ekonomicznej danego kraju. Najważniejszy element tego procesu stanowi badanie statystyczne, a jedną z głównych jego składowych jest zbieranie danych. Po raz pierwszy w ramach ujednoliconego ujęcia całego systemu statystyki przedstawiona została rola i znaczenie statystyki publicznej w funkcjonowaniu państwa i jej związki ze statystyką akademicką, Choć zaprezentowane techniki obliczeniowe statystyki opisowej wypełniają znaczną cześć podręcznika, to stanowią one tylko niezbędny element całościowego obrazu statystyki. Ich zrozumienie wymaga jedynie elementarnej znajomości matematyki na poziomie pojęciowym. Z tego też powodu zrezygnowano z omawiania metod statystyki opisowej wymagających znajomości algebry liniowej i rachunku macierzowego. Pominięto również metody odnoszące się do modelu statystycznego, do wyjaśnienia którego potrzebna jest wiedza z zakresu rachunku prawdopodobieństwa. Nie wszystkie metody traktowane są z jednakową uwagą. Metody proste, omawiane w wielu innych podręcznikach, przedstawiono tylko pobieżnie. Szczegółowo wyjaśnione zostały natomiast metoda najmniejszych kwadratów oraz procedury obliczania wartości współczynnika Giniego, w innych podręcznikach często pomijane. Baczną uwagę zwrócono też na kwantyle i sposoby ich obliczania. Wszystkie definicje pojęć stosowanych w statystyce opisowej podano w sposób zgodny z definicjami statystyki matematycznej.

W obecnych czasach globalnego ryzyka społecznego myślenie statystyczne staje się coraz bardziej powszechnie potrzebną umiejętnością, pozwala bowiem pewnie się poruszać w świecie niepewnym. Dla jednych stanowi ono podstawę i sposób poznawania świata, dla innych fundament podejmowania decyzji w warunkach niepewności i ryzyka. Podstawom takiego myślenia statystycznego poświęcona jest ta książka. Jest to pierwsza w języku polskim publikacja w całości poświęcona zasadom takiego myślenia. Tradycyjnie, głównym celem książek statystycznych jest prezentacja metod statystycznych i przykładów ich zastosowania, W niniejszej książce metody statystyczne potraktowano jako podrzędne wobec ogólnego schematu myślenia, gdyż stanowią one narzędzie myślenia statystycznego. Podstawę takiego myślenia stanowi teoria prawdopodobieństwa. Istotę tej teorii wyłożono na poziomie intuicyjnym, przy czym jako podstawowe [pierwotne) pojęcie tej teorii, w myśl poglądu de Finettiego, przyjęto wielkość losową a nie zmienną losową, którą z kolei przedstawiono przy omawianiu aksjomatycznej teorii Kotmogorowa. Po raz pierwszy w języku polskim przedstawiono ogólne działania arytmetyczne na wielkościach losowych oraz omówiono różne sposoby porównywania takich wielkości. Niektóre modele opisane w Myśleniu statystycznym w literaturze polskiej albo wcale nie są omawiane albo są one jedynie wspominane, jak np. modele analizy ścieżkowej, modele progowe, modele równań strukturalnych.