Nederlanders in Buchenwald 1940 - 1945

Hg. von der Stiftung Gedenkstätten Buchenwald und Mittelbau-Dora »Een klein perronnetje, zoeklichten, SS-ers, hondengeblaf, kreten, fel licht, bevelen: verdammte Schweinehunde, raus!, aussteigen! Schoppen, slaan, rennen. Carachoweg af, struikelend, vallend naar de toegangspoort, wachten, uitkleden, weer wachten, kou, urenlang, kaalscheren, onderdompeling in lysolbad, naakt wachten, kou, Bekleidungskammer, streepjespak... we waren nobody.« ... zo beschrijft een Nederlandse overlevende zijn aankomst in het concentratiekamp Buchenwald. Samen met vele andere Nederlanders voor hem en na hem onderging hij het vernederende toegangsritueel dat hem onderdeel maakte van het nationaal-socialistische kampsysteem. Zoals iedere gevangene alle persoonlijke bezittingen inleverde voor kampkleding, ruilde iedere gevangene tevens zijn of haar persoonlijke identiteit in voor een nummer en een categorie. Met behulp van nazi-maatstaven en gekleurde driehoekige etiketten creëerde de SS gijzelaars, politieke gevangenen, Jehova’s Getuigen, joden, zigeuners en »asocialen«. Mensen werden behandeld volgens de regels die voor hun categorie golden. Nederland was één van de eerste West-Europese landen die door Hitlers Duitsland werd bezet en van waaruit gevangenen naar het concentratiekamp Buchenwald werden gedeporteerd. Buchenwald was geen vernietigingskamp maar kende wel degelijk vernietiging door arbeid. Bijna 3300 Nederlanders hebben in de periode 1940-1945 in het uitgestrekte kampcomplex van Buchenwald gevangen gezeten. Eerst in het hoofdkamp op de Ettersberg bij Weimar, later ook in de vele buitenkampen voor mannen en vrouwen die in de loop van de Tweede Wereldoorlog ontstonden. Deze Nederlanders behoorden tot verschillende groepen, kwamen in verschillende periodes naar Buchenwald en hadden daar elk hun eigen verhaal. Ook al werden Nederlanders door de nationaal-socialisten in eerste instantie als »broedervolk« beschouwd, dit gold zeker niet voor Nederlandse joden en zigeuners. Evenmin betekende het etiket »politieke gevangene« dat de betreffende gevangenen allemaal op dezelfde wijze behandeld werden. Naarmate de oorlog vorderde, veranderde de aard van de SS-terreur en kwamen mensen na steeds grotere omzwervingen Buchenwald binnen. Dit boek gaat in op de verschillende groepen, data en gebeurtenissen en probeert een overzicht te geven van de geschiedenis van Nederlandse gevangenen in Buchenwald in de periode 1940-1945.