Katarzyna Marszałek Knihy

Działalność i historia Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP) są tematem licznych opracowań, są to zazwyczaj: – wspomnienia harcerek i harcerzy, drużyn, kręgów; – syntetyczne opracowania poszczególnych okresów dziejów organizacji; – wybory źródeł dziejów ZHP obejmujące fragment jego działalności. Na rynku księgarskim dostępne są także wznowienia książek harcerskich z dawnych lat, wśród których wyróżnia się seria opracowana przez Oficynę Wydawniczą „Impuls” pod hasłem „Przywrócić Pamięć”. Brak jest – w moim odczuciu – opracowania, które zawierałoby zbiór oryginalnych źródeł dotyczących dziejów ZHP, od chwili powstania stowarzyszenia do czasów współczesnych. Dlatego podjęłam próbę opracowania Wyboru źródeł do dziejów ZHP, ujętego w trzech tomach. Opublikowanie niniejszych źródeł ma na celu udostępnienie szerszemu gronu czytelników materiałów dostępnych jak dotąd nielicznym. Chciałabym w ten sposób ułatwić zainteresowanym osobom studia nad dziejami ZHP, poprzez samodzielną lekturę i własną interpretację zgromadzonych dokumentów. W niniejszym opracowaniu umieściłam źródła odnalezione podczas kwerend przeprowadzonych w latach 2005–2014 w zasobach Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN); Biblioteki i Archiwum Muzeum Harcerstwa w Warszawie (MH); w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego (UW); Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie; w Bazie Internetowych Systemów Aktów Prawnych – ISAP; stronach internetowych ZHP, oraz we wcześniejszych publikacjach zwartych zawierających źródła. Na niniejszy Wybór źródeł do dziejów ZHP składają się następujące tomy: – pierwszy Utworzenie i czas próby ruchu harcerskiego (1918–1944), składający się z dwóch części Utworzenie i rozwój ogólnopolskiego ZHP (1918–1939) oraz Czas próby (1939–1944); – drugi Walka, sowietyzacja, odwilż, kryzys i upadek (1944–1988) złożony z trzech części Walka o kształt harcerstwa (1944–1947); Sowietyzacja harcerstwa (1948–1955); Odwilż, harcerstwo w socjalizmie, kryzys i upadek (1956–1988); – trzeci Odrodzenie, lata demokracji (1989–2014), stanowiący część szóstą.

Działalność i historia Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP) są tematem licznych opracowań, są to zazwyczaj: – wspomnienia harcerek i harcerzy, drużyn, kręgów; – syntetyczne opracowania poszczególnych okresów dziejów organizacji; – wybory źródeł dziejów ZHP obejmujące fragment jego działalności. Na rynku księgarskim dostępne są także wznowienia książek harcerskich z dawnych lat, wśród których wyróżnia się seria opracowana przez Oficynę Wydawniczą „Impuls” pod hasłem „Przywrócić Pamięć”. Brak jest –w moim odczuciu – opracowania, które zawierałoby zbiór oryginalnych źródeł dotyczących dziejów ZHP, od chwili powstania stowarzyszenia do czasów współczesnych. Dlatego podjęłam próbę opracowania Wyboru źródeł do dziejów ZHP, ujętego w trzech tomach. Opublikowanie niniejszych źródeł ma na celu udostępnienie szerszemu gronu czytelników materiałów dostępnych jak dotąd nielicznym. Chciałabym w ten sposób ułatwić zainteresowanym osobom studia nad dziejami ZHP, poprzez samodzielną lekturę i własną interpretację zgromadzonych dokumentów. W niniejszym opracowaniu umieściłam źródła odnalezione podczas kwerend przeprowadzonych w latach 2005–2014 w zasobach Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN); Biblioteki i Archiwum Muzeum Harcerstwa w Warszawie (MH); w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego (UW); Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie; w Bazie Internetowych Systemów Aktów Prawnych – ISAP; stronach internatowych ZHP, oraz we wcześniejszych publikacjach zwartych zawierających źródła.

Ten wybór jest znakomity. Przede wszystkim dlatego, że ma rzetelną strukturę, zgodną z metodologią badań historycznych oraz po znakomitej kwerendzie. Dla badaczy, autorów prac dyplomowych – licencjackich, magisterskich, czy naukowych – doktorskich, habilitacyjnych stanowi ułatwienie w posługiwaniu się tekstami, do źródeł ich ulokowania już nie trzeba jeździć. To bardzo ułatwi i przyspieszy prace interpretacyjne. Redaktorka wyboru poprawnie, bo zgodnie z metodologią nauk pomocniczych historii uzasadnia swój wybór oraz wspomagające identyfikację źródeł oznakowanie tekstów. Po serii „Przywrócić pamięć” będzie to kolejne, bogate źródło wiedzy, które odsłania wyjątkowy charakter pedagogiczny harcerskiego ruchu we wszystkich jego dziedzinach i sferach oddziaływania na jego członków i kadry. To także jest wyśmienita pomoc dydaktyczna. gdyż w ramach zajęć z „historii wychowania i myśli pedagogicznej” można pracować analitycznie z konkretnymi tekstami. Nie wspominam już o za letach tego wydania dla współczesnego harcerstwa, które w swoich debatach powinno brać pod uwagę roztropność minionych pokoleń, twórców oraz transformatywnych kontynuatorów metody harcerskiej, ale i znakomitą integralność odzwierciedlonych w dokumentach wpływów wychowawczych. Z recenzji prof. dr. hab. Bogusława Śliwerskiego

„Wybór źródeł do dziejów ZHR”, Tom I, Utworzenie i rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej 1989-1999, Tom II, Rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej 2001-2016, Tom III, Statuty oraz komentarze, dokumenty, dotyczące Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego 1989-2016, jest kontynuacją serii wydawniczej wydanej nakładem Oficyny Wydawniczej „Impuls”, dotyczących dziejów organizacji harcerskich od chwili powstania stowarzyszeń do czasów współczesnych: - z 2014 r. trzytomowego „Wyboru źródeł do dziejów ZHP”. Tom I Utworzenie ogólnopolskiego Związku Harcerstwa Polskiego i czas próby ruchu harcerskiego (1918-1944), Tom II Walka, sowietyzacja, odwilż, kryzys i upadek (1944-1988), Tom III Odrodzenie, lata demokracji (1989-2014) - z 2016 r. „Dziedzictwo, którego nie można odrzucić. Próba interpretacji wybranych źródeł z lat 1918–2015 do dziejów Związku Harcerstwa Polskiego”. -z 2017 r. „Wybór źródeł do dziejów ruchu harcerskiego w Polsce Ruch harcerski w latach 1980–1989”. Opublikowanie tych źródeł ma na celu udostępnienie szerszemu gronu czytelników materiałów dostępnych jak dotąd nielicznym. Chcę w ten sposób ułatwić zainteresowanym studia nad dziejami ruchu harcerskiego przez samodzielną lekturę i własną interpretację zgromadzonych dokumentów. Umieściłam tu źródła odnalezione podczas kwerend przeprowadzonych w latach 2014–2016 w zasobach Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN), Archiwum ZHR w Warszawie przy ulicy Litewskiej, na stronach internetowych ZHR, we wcześniejszych publikacjach zawierających źródła oraz zasobach kolekcjonerów. Na serię „Wybór źródeł do dziejów Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej” składają się trzy tomy: – tom I, Utworzenie i rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej (1989–1999); – tom II, Rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej (2001–2016); – tom III, Statuty, komentarze i inne dokumenty dotyczące Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego (1989–2016). Ze względu na obszerność i dużą liczbę materiałów do dziejów ZHR zrezygnowałam z zamieszczenia ich wszystkich i skoncentrowałam się tylko na wybranych, dlatego każdy tom zawiera dokumenty sklasyfikowane według następujących kategorii: – w tomie pierwszym i drugim zamieszczono dokumentację Zjazdów ZHR, pozjazdowe decyzje władz ZHR (ze względu na ogrom materiałów źródłowych zamieściłam tu tylko źródła odnoszące się do ideologii ZHR, współpracy z innymi organizacjami, stosunków z instytucjami państwowymi; pominęłam np. zagadnienia finansów stowarzyszenia, odznak, wydawnictw, tzw. działalności dotyczącej „Wschodu”; uchwały, wnioski i stanowiska dotyczące Statutu, Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego umieściłam w tomie ich dotyczącym) oraz inne dokumenty, takie jak listy, informacje, komunikaty, uchwały, apele; – do tomu trzeciego weszły statuty ZHR, komentarze i inne dokumenty dotyczące Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego.

„Wybór źródeł do dziejów ZHR”, Tom I, Utworzenie i rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej 1989-1999, Tom II, Rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej 2001-2016, Tom III, Statuty oraz komentarze, dokumenty, dotyczące Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego 1989-2016, jest kontynuacją serii wydawniczej wydanej nakładem Oficyny Wydawniczej „Impuls”, dotyczących dziejów organizacji harcerskich od chwili powstania stowarzyszeń do czasów współczesnych: - z 2014 r. trzytomowego „Wyboru źródeł do dziejów ZHP”. Tom I Utworzenie ogólnopolskiego Związku Harcerstwa Polskiego i czas próby ruchu harcerskiego (1918-1944), Tom II Walka, sowietyzacja, odwilż, kryzys i upadek (1944-1988), Tom III Odrodzenie, lata demokracji (1989-2014) - z 2016 r. „Dziedzictwo, którego nie można odrzucić. Próba interpretacji wybranych źródeł z lat 1918–2015 do dziejów Związku Harcerstwa Polskiego”. -z 2017 r. „Wybór źródeł do dziejów ruchu harcerskiego w Polsce Ruch harcerski w latach 1980–1989”. Opublikowanie tych źródeł ma na celu udostępnienie szerszemu gronu czytelników materiałów dostępnych jak dotąd nielicznym. Chcę w ten sposób ułatwić zainteresowanym studia nad dziejami ruchu harcerskiego przez samodzielną lekturę i własną interpretację zgromadzonych dokumentów. Umieściłam tu źródła odnalezione podczas kwerend przeprowadzonych w latach 2014–2016 w zasobach Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN), Archiwum ZHR w Warszawie przy ulicy Litewskiej, na stronach internetowych ZHR, we wcześniejszych publikacjach zawierających źródła oraz zasobach kolekcjonerów. Na serię „Wybór źródeł do dziejów Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej” składają się trzy tomy: – tom I, Utworzenie i rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej (1989–1999); – tom II, Rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej (2001–2016); – tom III, Statuty, komentarze i inne dokumenty dotyczące Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego (1989–2016). Ze względu na obszerność i dużą liczbę materiałów do dziejów ZHR zrezygnowałam z zamieszczenia ich wszystkich i skoncentrowałam się tylko na wybranych, dlatego każdy tom zawiera dokumenty sklasyfikowane według następujących kategorii: – w tomie pierwszym i drugim zamieszczono dokumentację Zjazdów ZHR, pozjazdowe decyzje władz ZHR (ze względu na ogrom materiałów źródłowych zamieściłam tu tylko źródła odnoszące się do ideologii ZHR, współpracy z innymi organizacjami, stosunków z instytucjami państwowymi; pominęłam np. zagadnienia finansów stowarzyszenia, odznak, wydawnictw, tzw. działalności dotyczącej „Wschodu”; uchwały, wnioski i stanowiska dotyczące Statutu, Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego umieściłam w tomie ich dotyczącym) oraz inne dokumenty, takie jak listy, informacje, komunikaty, uchwały, apele; – do tomu trzeciego weszły statuty ZHR, komentarze i inne dokumenty dotyczące Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego.

„Wybór źródeł do dziejów ZHR”, Tom I, Utworzenie i rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej 1989-1999, Tom II, Rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej 2001-2016, Tom III, Statuty oraz komentarze, dokumenty, dotyczące Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego 1989-2016, jest kontynuacją serii wydawniczej wydanej nakładem Oficyny Wydawniczej „Impuls”, dotyczących dziejów organizacji harcerskich od chwili powstania stowarzyszeń do czasów współczesnych: - z 2014 r. trzytomowego „Wyboru źródeł do dziejów ZHP”. Tom I Utworzenie ogólnopolskiego Związku Harcerstwa Polskiego i czas próby ruchu harcerskiego (1918-1944), Tom II Walka, sowietyzacja, odwilż, kryzys i upadek (1944-1988), Tom III Odrodzenie, lata demokracji (1989-2014) - z 2016 r. „Dziedzictwo, którego nie można odrzucić. Próba interpretacji wybranych źródeł z lat 1918–2015 do dziejów Związku Harcerstwa Polskiego”. -z 2017 r. „Wybór źródeł do dziejów ruchu harcerskiego w Polsce Ruch harcerski w latach 1980–1989”. Opublikowanie tych źródeł ma na celu udostępnienie szerszemu gronu czytelników materiałów dostępnych jak dotąd nielicznym. Chcę w ten sposób ułatwić zainteresowanym studia nad dziejami ruchu harcerskiego przez samodzielną lekturę i własną interpretację zgromadzonych dokumentów. Umieściłam tu źródła odnalezione podczas kwerend przeprowadzonych w latach 2014–2016 w zasobach Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN), Archiwum ZHR w Warszawie przy ulicy Litewskiej, na stronach internetowych ZHR, we wcześniejszych publikacjach zawierających źródła oraz zasobach kolekcjonerów. Na serię „Wybór źródeł do dziejów Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej” składają się trzy tomy: – tom I, Utworzenie i rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej (1989–1999); – tom II, Rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej (2001–2016); – tom III, Statuty, komentarze i inne dokumenty dotyczące Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego (1989–2016). Ze względu na obszerność i dużą liczbę materiałów do dziejów ZHR zrezygnowałam z zamieszczenia ich wszystkich i skoncentrowałam się tylko na wybranych, dlatego każdy tom zawiera dokumenty sklasyfikowane według następujących kategorii: – w tomie pierwszym i drugim zamieszczono dokumentację Zjazdów ZHR, pozjazdowe decyzje władz ZHR (ze względu na ogrom materiałów źródłowych zamieściłam tu tylko źródła odnoszące się do ideologii ZHR, współpracy z innymi organizacjami, stosunków z instytucjami państwowymi; pominęłam np. zagadnienia finansów stowarzyszenia, odznak, wydawnictw, tzw. działalności dotyczącej „Wschodu”; uchwały, wnioski i stanowiska dotyczące Statutu, Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego umieściłam w tomie ich dotyczącym) oraz inne dokumenty, takie jak listy, informacje, komunikaty, uchwały, apele; – do tomu trzeciego weszły statuty ZHR, komentarze i inne dokumenty dotyczące Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego.

Wybór źródeł do dziejów ZHP i ZHR w latach 20172018 jest kontynuacją opublikowanej w Oficynie Wydawniczej Impuls w latach 20142017 serii wydawniczej zawierającej materiały źródłowe do dziejów organizacji harcerskich w Polsce od chwili powstania stowarzyszeń do czasów współczesnych Związku Harcerstwa Polskiego i Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej. W skład serii wchodzi również monografia z 2016 roku Dziedzictwo, którego nie można odrzucić. Próba interpretacji wybranych źródeł z lat 19182015 do dziejów Związku Harcerstwa Polskiego, będąca próbą interpretacji materiałów dotyczących ZHP. W 2018 roku w serii ukaże się również Harcerska lista (nie)obecności. Analiza polskiej bibliografii harcerstwa za lata 19892017. Pracuję także nad kolejną monografią, w której staram się porównać i zinterpretować źródła ZHP i ZHR opublikowane w latach 19892018. Niniejsza książka powstała w toku prac nad tą monografią. Zamieściłam w niej materiały z lat 20172018 w trzech następujących częściach. Pierwsza część zebranych dokumentów dotyczy Związku Harcerstwa Polskiego i składa się z: informacji o XXXIX Zjeździe Nadzwyczajnym ZHP, uchwał tego Zjazdu w sprawie zmian w Statucie ZHP, jednolitego tekstu Statutu ZHP, refleksji pozjazdowych przewodniczącego ZHP. Osobno zamieściłam dokumenty dotyczące zmian tekstu Prawa Harcerskiego dokonanych podczas XXXIX Nadzwyczajnego Zjazdu. W kolejnych rozdziałach znajdują się informacje o XL Zjeździe ZHP oraz jego uchwały. Część druga publikacji zawiera dokumenty Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej i materiały z XVI Zjazdu ZHR: komunikaty zjazdowe, listy i podziękowania dla delegatów, listy przewodniczącego ZHR, uchwały XVI Zjazdu ZHR (w sprawie zmian w Statucie ZHR, w sprawie określenia początku i końca dwuletniej kadencji władz naczelnych, władz okręgów oraz zarządów obwodów ZHR; uchwały programowe). W trzeciej części umieściłam materiały dotyczące ogłoszonego w 2018 roku Roku Harcerstwa: sprawozdanie senackiej Komisji Ustawodawczej o projekcie, uchwałę Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, informacje ze stron internetowych ZHP i ZHR na ten temat, notkę prasową, tekst Jerzego Chrabąszcza Pro memoria. Moje myślenie o prawdzie w Roku Harcerstwa 2018. Na końcu publikacji zamieściłam bibliografię, spis źródeł, chronologiczny wykaz zjazdów ZHP i ZHR od chwili powstania organizacji, chronologiczny wykaz statutów ZHP i ZHR, a dla ułatwienia Czytelnikowi poszukiwań spisy treści wcześniej wydanych tomów serii zawierających wybory źródeł.