Irit ʿAmiʾel Knihy

Gezeichnet fürs Leben sind die Menschen, die als Kinder und junge Erwachsene das Grauen der Gettos und Displaced-Persons-Camps wie durch ein Wunder überlebten und sich in Israel eine neue Existenz schufen. Sie heißen Linka und Rafael, Klara und Batya, sie stammen aus Polen und anderswoher. Und obwohl man diese Geschichten von Schrecken und grausamen Schicksalen zu kennen meint, berühren und beeindrucken sie auf eine besondere, stille Weise. Irit Amiel hat diese Geschichten gesammelt und aufgeschrieben. Sie erzählt vom Schweigen der Überlebenden, von ihrer Unfähigkeit, das Erlebte zu verarbeiten, aber auch von tiefen Freundschaften und lebenslangen Liebesbeziehungen.

Bohaterami tej książki są ludzie skazani na ocalenie. Tacy, którzy o swoim bagażu doświadczeń mówić nie mogą, czy też nie chcą. Irit Amiel stara się przełożyć wieloletnie milczenie postaci żyjących w 'izraelskim tyglu' na mowę literacką. Opowiada losy 'osmalonych' w sposób tak uczciwy, zwięzły i prosty, że jej głos brzmi czysto i mocno. Książka ta może zostawić ślad w najbardziej osobistych rozważaniach współczesnego czytelnika o życiu i śmierci.

'Skąd to wszystko wiem? Przecież ty zawsze jesteś we mnie. Przecież jesteśmy we mnie wszystkie. W każdym wieku i w każdej sytuacji. Jak taka rosyjska babuszka. Jedna tkwi w drugiej, a wszystkie we mnie. Żadna nie jest mi obca”. [fragment]

Irit Amiel urodziła się w Częstochowie w 1931 roku jako Irena Librowicz. Wojnę przeżyła w Polsce w częstochowskim getcie, a po ucieczce z niego na aryjskich papierach. Opuściła Polskę w 1945 roku i nielegalną drogą, przez obozy dipisów w Niemczech, we Włoszech i na Cyprze w 1947 roku dotarła do Palestyny. Od tego czasu mieszka w Izraelu. Studiowała języki, historię i literaturę. Jest pisarką, poetką i tłumaczem, tworzy po polsku i po hebrajsku. Debiut poetycki Irit Amiel, tom wierszy Egzamin z Zagłady, miał trzy wydania po hebrajsku (1994, 1995 i 1998) i dwa po polsku (1994, 1998). W Polsce ukazały się też dwa jej kolejne tomiki: Nie zdążyłam (Łódź 1998) i Wdychać głęboko (2002). Niniejsza edycja jest poszerzonym powtórzeniem tego właśnie zbioru. Zbiór opowiadań Osmaleni (Warszawa 1999), cieszący się dużym zainteresowaniem czytelników i krytyki, w 2000 roku został nominowany do Nagrody Literackiej Nike. Tę samą nominację w 2009 roku otrzymał prozatorski tom Podwójny krajobraz (włoski przekład ukazał się w 2010 roku). Tom Osmaleni został przez Autorkę przetłumaczony na hebrajski, następnie wydano go po węgiersku, angielsku, niemiecku i francusku. Z polskiego na hebrajski Irit Amiel przełożyła książki M. i M. Mariańskich (1987), Mieczysława Frenkla (1988), wiersze Lei Rozenzweig (1993) i Abramka Koplowicza (1995). W izraelskich czasopismach literackich publikowała przekłady opowiadań Leo Lipskiego, Marka Hłaski, Henryka Grynberga i Hanny Krall, wiersze Wisławy Szymborskiej oraz kilka sztuk teatralnych. Opracowała angielską antologię najważniejszych współczesnych poetów hebrajskich. Z hebrajskiego przetłumaczyła też jeden z najważniejszych dramatów Hanocha Lewina, Requiem, który został opublikowany w tomie: Hanoch Lewin, Ja i Ty i Następna Wojna. Teatr życia i śmierci (Kraków 2009). W 2014 roku ukazała się jej książka autobiograficzna Życie - tytuł tymczasowy.

Title page verso: "Publication subsidized by the Polish Book Institute - the Poland translation program."

Spisane z rozmów z Irit Amiel, autorką słynnych Osmalonych, Ostatnie fastrygi są, w pewnym sensie, jej testamentem, ostatnim, choć nie ostatecznym, literackim słowem. W przeczuciu, że pisze po raz ostatni, pisarka opowiada swojej sekretarce Agnieszce Piśkiewicz-Bornstein raz jeszcze własną biografię i odpowiada na szereg niezadawanych dotąd, niekiedy dość niewygodnych pytań, ale tym razem daje się prowadzić także w różne małe uliczki wyjawia szczegóły dotyczące Częstochowy, getta, pierwszych lat życia w Izraelu, wychowywania dzieci. Rozprawia się również z literaturą Zagłady, relacjami z Polską i Bogiem. Jest w swoich sądach tak silna i przekonująca, jak w uczuciach. Po raz pierwszy też dopuszcza drugą osobę tak blisko siebie, dlatego Ostatnie fastrygi to także mistrzostwo intymnej rozmowy. Rozmowa rzeka, ale bardzo meandrująca i ciepła.