Powieść Maksyma Gorkiego z 1906 roku to pierwszy w pełni socrealistyczny utwór, który ukazuje narodziny ruchu robotniczego. Powstała na fali doświadczeń Gorkiego związanych z przedrewolucyjną demonstracją w Sormowie w 1902 roku. Autor, od wczesnego dzieciństwa pracujący fizycznie, był świadkiem nędzy rosyjskich robotników i chłopów. Krytyka porządku carskiego i mieszczaństwa wynika z jego obserwacji. Gorki fascynuje się socjaldemokracją, widząc w niej ratunek dla głębokiej niesprawiedliwości społecznej. Utwór, napisany 12 lat przed rewolucją październikową, opisuje szarość i nędzę rosyjskiej prowincji początku XX wieku, gdzie robotnicy pracują po 10-12 godzin dziennie, a przemoc państwowa i tyrania w domach są na porządku dziennym. Jedynym promykiem nadziei jest młodzież, buntująca się przeciwko odwiecznemu porządkowi, marząca o równości i sprawiedliwości. Pelagia Własowa, prosta i religijna kobieta, żyje z brutalnym mężem-alkoholikiem oraz synem Pawłem, który, zostając przewodniczącym partii socjaldemokratycznej, trafia do więzienia za organizowanie spotkań. Matka stara się zrozumieć jego filozofię i cele. Gorki wierzył w socjalizm jako ustrój, który wyrówna szanse i zapewni godne życie. Wszyscy pragną, by nędza, głód i poniżenie zniknęły z naszego świata.
