Urszula Kowalczuk Knihy

W książce Przebraże 1943 zostały omówione dzieje największego ośrodka polskiej samoobrony, jaki funkcjonował na Wołyniu podczas II wojny światowej. Kreśląc dzieje samoobrony, autor starał się również ukazać skomplikowaną sytuację panującą w tym okresie na Wołyniu. Miała ona ogromny wpływ na postępowanie załogi Przebraża. Dowództwo bazy musiało bowiem ostrożnie lawirować pomiędzy okupującymi te ziemie Niemcami a rosnącymi w siłę oddziałami partyzantki radzieckiej. Do tego dochodził narastający z dnia na dzień terror UPA skierowany przeciwko zamieszkującej te ziemie ludności polskiej. Załoga Przebraża starała się w miarę swoich możliwości ewakuować zagrożoną ludność. Przykładem tego mogła być ewakuacja ludności z Ołyki. Samoobrona w Przebrażu była jednym z niewielu ośrodków, jaki przetrwał na tych terenach do ponownego wkroczenia na te ziemie Armii Czerwonej. W książce wykorystanom źródła archiwalne, relacje oraz prace monograficzne.

Książka jest kontynuacją badań nad Szkołą Główną. Autorzy zawartych w niej artykułów stawiają pytania o warunki i charakter międzypokoleniowej wymiany intelektualnej w tej uczelni oraz o sposoby i zasięg oddziaływania ukształtowanych w niej ideałów naukowych, systemu wartości i postaw inteligenckich na różne środowiska społeczne w Królestwie Polskim i poza nim. Potrzeba dalszych badań i pomysły na kolejne artykuły rodziły się podczas przyjacielskich rozmów na tematy podejmowane w pierwszym przygotowanym przez nas tomie oraz wyłaniały się w trakcie prowadzonych przy jego okazji kwerend i lektur. Wspierało je poczucie konieczności uzupełnienia, skorygowania, aktualizacji dotychczasowej wiedzy. Wola konfrontacji zarówno z prawdami krzepiącymi, jak i trudnymi. W ten sposób opracowany przed kilku laty projekt uzyskiwał kolejne konkretyzacje, a także procesualnie podlegał weryfikacji indywidualnych zainteresowań i przeświadczeń co do pożytków naukowych wynikających z powrotów do biografii, tekstów, misji ludzi Szkoły Głównej. Do ich meandrycznego życia publicznego i do prywatności. Tak w intelektualnej wymianie uwiarygodniała się trwałość historii Szkoły Głównej jako źródła i probierza zadań, pasji i odpowiedzialności inteligencji. Trwałość niezależna od historycznych uwarunkowań i koniunktur, choć ustalana w ich kontekście. Z tekstu Od redaktorów. Powracanie do Szkoły Głównej

Tom poświęcony historii Szkoły Głównej Warszawskiej, działającej w latach 18621869. Zawiera cenne informacje dotyczące organizacji uczelni, realizowanych programów nauczania, wybitnych wykładowców z nią związanych, miejsca tej instytucji w historiografii polskiej, a także teksty poświęcone obrazowi Szkoły Głównej w oczach jej uczniów i ówczesnego społeczeństwa. Publikacja powstała w Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki UW we współpracy z naukowcami z ośmiu polskich ośrodków akademickich i badawczych. Wyszliśmy z założenia, że jakkolwiek miejsce Szkoły Głównej w biografii zbiorowej pozytywistów i ich rówieśników jest doskonale znane, to wciąż warto pytać o doświadczenia indywidualne zarówno jej studentów, jak i wykładowców, o międzypokoleniowe więzi kształtowane na uczelni, a także o różne praktyki komunikacyjne, dzięki którym utrwalała się na bieżąco i po latach jej renoma. Zależało nam przede wszystkim na nowej lekturze rozmaitych świadectw piśmienniczych, pozwalających zrekonstruować obieg wymiany intelektualnej, transmisję wiedzy, idei, doświadczeń między kolejnymi pokoleniami polskiej inteligencji []. Interesowały nas różne typy tekstów [], które dokumentowały dorobek uczelni, kształtowały jej wizerunek kulturowy oraz współtworzyły jej historię i legendę. Chcieliśmy wskazać na wielość dyskursów i odmiennych narracji poświęconych Szkole Głównej. Z tekstu Od redaktorów. Kręgi wpływów, listy pytań