Gabriela Matuszek Knihy

Tom szkiców Gabrieli Matuszek zawiera teksty publikowane przez kilkanaście lat, obejmujące różnorodne zagadnienia. Składa się z kilku kręgów tematycznych. Pierwszy, Męskość i polityka, jest najbardziej obszerny i zawiera analizy ważnych powieści polskich i europejskich, które poruszają kluczowe tematy społeczne, polityczne i egzystencjalne (M. Houellebecq, J.M. Coetzee, G. Grass, B. Schlink, H.U. Treichel, S. Chwin, A. Libera, P. Huelle). Autorka bada, czy literatura może być narzędziem ocalenia zdegradowanego świata oraz jak podejmuje wielkie moralne tematy i obnaża prawdy biografii. Druga część, Wyobraźnia i poezja, zawiera interpretacje książek, które Autorka uważa za warte szerszego obiegu, w tym prace Katarzyny Turaj-Kalińskiej, Józefa Kurylaka i Brygidy Helbig. Kolejna część przedstawia fenomen pierwszej w Polsce "szkoły pisarzy" na Uniwersytecie Jagiellońskim, której Autorka jest założycielką. Zawiera wywiady i szkic poświęcony historii studium, które kształciło wielu uznawanych twórców. Rozdział Uczniowie omawia debiuty absolwentów. Ważnym tematem jest twórczość tłumacza Henryka Bereski, a także zapis wywiadu z Autorką z 1996 r. Ostatnia część, O sztuce, zawiera eseje o malarstwie Vermeera, Warhola i Steca, a książkę zamyka posłowie Wojciecha Kudyby.

W tym napisanym z niesłychanym znawstwem i pasją tomie szkiców naukowych Gabriela Matuszek przygląda się literaturze wczesnego modernizmu z perspektywy psychoanalitycznej, antropologicznej, kulturowej i genderowej. Książka składa się z artykułów monograficznych, poświęconych poszczególnym pisarzom polskim i obcym (Wyspiańskiemu, Ibsenowi, Przybyszewskiemu, Żeromskiemu i Alinie Świderskiej), w których badaczka analizuje i interpretuje albo pojedyncze dzieła, albo całokształt twórczości pod określonym kątem. W innych tekstach autorka rozpoznaje i diagnozuje manifestujące się w literaturze zjawiska kulturowe i społeczne, także te wyparte bądź tabuizowane. To teksty o emancypacyjnych działaniach kobiet w Galicji, o neurotykach, histerykach i narcyzach w prozie artystowskiej, o inceście w literaturze przełomu XIX i XX wieku, o znaczeniach i kontekstach tańca w kulturze i literaturze, pokazane z wielu interesujących perspektyw. Klamrą spinającą te rozważania są motywy masek i demonów, które należy także traktować jako metaforą metodologicznego podejścia autorki, którą interesuje to, co ukryte pod powierzchnią tekstu, pod maską klisz i kulturowych schematów, gier tożsamościowych dręczących destruowany podmiot i jego ciało; co podświadome i w tym sensie „demoniczne', bowiem działające z ukrycia, skłaniające więc do głębszych interpretacji. (z recenzji prof. UAM. Brygidy Helbig-Mischewski)