Jan Maria Piskorski Knihy

Das Drama des Jahrhunderts - Flucht, Deportation, Heimatverlust Ob aus ökonomischen, religiösen oder politischen Gründen – das Verjagtwerden wurde im Europa des 20. Jahrhunderts zu einer Massenerfahrung und zu einem Drama, das bis heute in vielen Familien nachwirkt. Abermillionen von Vertriebenen, Flüchtlingen und Entwurzelten wurden im Europa des 20. Jahrhunderts von der Geschichte überrollt. Ein längst überfälliges Buch, das nicht aufrechnet, sondern aufklärt. Das 20. Jahrhundert wird auch als Zeitalter der Vertreibungen bezeichnet. Durch Europa strömten bereits um den Ersten Weltkrieg Wellen von Menschen, die vor ethnischen Verfolgungen flohen. Am Ende des Jahrhunderts wurden Zwangsmigrationen vor allem durch den Zusammenbruch des kommunistischen Systems ausgelöst. Piskorski legt mit seinem preisgekrönten und auf breiter Quellen- und Literaturbasis geschriebenen Buch die erste europäische Geschichte des Zeitalters der Vertreibungen vor. Er spricht vom Exodus der Serben 1915, von den sowjetischen Deportationen der 1930er- und 1940er-Jahre, den Vertreibungen aus den ehemaligen deutschen Ostgebieten, von der Evakuierung von Kindern aus dem von Bombenangriffen bedrohten London, von der Flucht der Italiener aus Istrien nach dem Krieg und schließlich vom Zerfall Jugoslawiens am Ende des 20. Jahrhunderts. Ein leidenschaftliches, mahnendes, mitunter auch provokantes Buch, das man nicht unberührt aus der Hand legt.

W związku z potraktowaniem Niemców po wojnie czeka nas jeszcze wiele trudnych sporów. Najwyższa pora zacząć dyskusję nad tym, dlaczego wysiedliliśmy i tych Niemców, którzy stanęli po naszej stronie, dlaczego w polskich obozach przejściowych znaleźli się nierzadko nawet aktywni przeciwnicy Hitlera.

Kamyk, twierdzili starożytni, stabilizuje żurawia w drodze, gdy nad morzem wieją silne wiatry. Zapachy i smaki dzieciństwa, wiedza o regionie urodzenia bądź młodości, cała ta okoliczna tradycja to nasz najlepszy kamyk na życiową drogę. Zawsze mamy go na podorędziu, czasami wcale go nie chcąc, a nawet buntując się przeciw jego ciężarowi. Kamyk dlatego stabilizuje, że waży. Społeczna rola biografistyki i regionalnego krajoznawstwa polega właśnie na obróbce kamienia życia. Trzeba je brać pod ścisłą ochronę. Pamięć narodowa, stanowiąca w większej mierze przedmiot negocjacji, nigdy ich nie zastąpi. Książka zawiera teksty Jana M. Piskorskiego poświęcone Pomorzu (głównie jego części zachodniej), widzianemu w perspektywie historycznej i współczesnej. Jak często u tego autora, rozważania regionalne dotyczą całego świata.

Migracje, przemiany etniczne, kulturowe i ekonomiczne stanowią sól historii. Decydują o biegu dziejów, niosą postęp, ale i ból. Życie jednostkowe i zbiorowe to pewnego rodzaju bilans pożytków i deficytów. Wydawałoby się, że przy obecnym poziomie nauki i organizacji nic prostszego niż nauczyć się ograniczać straty związane z twórczą destrukcją człowieka. Jednak i nasza ostatnia, wciąż niedokończona transformacja pokazuje, że spójność społeczną łatwiej zburzyć niż odbudować. Na książkę składają się teksty dotyczące migracji, także przymusowych i wymuszonych, kolonizacji i transformacji. Od etnicznych i kulturowych po ekonomiczne. Od starożytności po współczesność. Zawsze w ujęciu interdyscyplinarnym i w szerokiej perspektywie historycznej.

Chodzi mi w książce raczej o krytyczne zestawienie ważniejszych wyników badań, nie zaś o samodzielne badanie, chociaż naturalnie nie zawsze chciałem względnie nie zawsze udało mi się zachować odpowiedni dystans. Inaczej nie byłby to zresztą bilans krytyczny. Szczególną uwagę starałem się przy tym zwracać na dłuższe trendy badawcze w poszczególnych dziedzinach parających się przeszłością Pomorza oraz na te miejsca czy płaszczyzny, gdzie dochodziło do styku pomiędzy nimi. - Ze „Wstępu”??

Fakt, że Polska w XVIII w. w podnoszeniu się zgasła, miał dla Polak�w dwie konsekwencje: optymistyczną i pesymistyczną.Optymizm wiązał się z ich zdolnością do podjęcia reform wewnętrznych.Pesymizm ze stosunkiem do sąsiad�w, kt�rzy rozdrapali odradzający się kraj.Upadek państwa, związane z tym poczucie niesprawiedliwości dziejowej i rozczarowanie Europą, w kt�rej niewielu zaprotestowało przeciw rozbiorom, tłumaczą podejście Polak�w do przeszłości i sąsiad�w aż po dziś dzień: przypływy optymizmu i pesymizmu, internacjonalizmu i nacjonalizmu, demokratycznego otwarcia i wąskiej ksenofobii, og�lnoludzkiego mesjanizmu i skupienia się na sobie w ramach idei egoizmu narodowego.

Befinden sich die deutsch-polnischen Beziehungen wegen der divergenten Geschichts- und Erinnerungspolitik in beiden Ländern gegenwärtig in einer tiefen Krise? Indiz dafür ist die Zuspitzung der Diskussion um das geplante „Zentrum gegen Vertreibungen“ und die „Preußische Treuhand“ in Polen, die in einer Sejm-Resolution über Reparationsforderungen an Deutschland kulminierte, aber auch eine Akzentverschiebung der jüngsten deutschen Debatten auf die deutschen Opfer des Zweiten Welkrieges. Als hervorragender Kenner der mitteleuropäischen Zeitgeschichte betont der Autor der vorliegenden, im Original 2004 erschienenen Streitschrift auch die Chancen einer solchen Diskussion, die beide Seiten zu einer Beschäftigung mit ihrer eigenen Geschichte führen kann. Im Mittelpunkt des Rekurses auf die deutsch-polnische Geschichte seit dem Zweiten Weltkrieg stehen Aussiedlung und Vertreibung. Jan M. Piskorski bereichert die Debatte mit einer pointierten Analyse, die zudem deutschen Lesern die polnischen Begrifflichkeiten und Sichtweisen erschließt.