Rutkowski Tadeusz Paweł Knihy

W monografii została ukazana wizja społeczeństwa, pojawiająca się w dokumentach powstania styczniowego, a przede wszystkim wyobrażenia o roli, jaką miało ono odgrywać w trakcie prowadzonej walki. Znalazły się w niej także refleksje o reprezentacyjności społecznej władz spiskowych i powstańczych. Omówiono również takie zagadnienia, jak: wizja przyszłego państwa, administrowanie ruchem spiskowym i powstańczym, podatki i inne świadczenia finansowe, powinności wojskowe, społeczne wsparcie powstania, ograniczenia, zakazy, kary w kształtowaniu postaw społecznych, pluralizm postaw i poglądów. W ideologii powstania dominowała koncepcja spełniania wielu obowiązków przez społeczeństwo. Oczekiwano od niego, by zapewniało kadrę oddziałom militarnym i administracji powstańczej, dostarczało fundusze i produkty naturalne służące uzbrojeniu i zaopatrzeniu armii oraz działalności administracji, udzielało doraźnego wsparcia działaniom militarnym i cywilnym. Liczono wreszcie na masową solidarność zbiorową, patriotyzm oraz poświęcenie dla ojczyzny.

Publikacja ukazująca relacje między urzędami i urzędnikami a strukturami społecznymi w XIX wieku obejmuje takie zagadnienia jak: tożsamość instytucji i środowisk, drogi kariery zawodowej, postawy społeczne wobec urzędów, społeczne role urzędów. Relacje władza społeczeństwo stanowią istotny element narracji historycznej dotyczącej wieku XIX i XX. Różne nurty historiografii (historia prawa i administracji, historia społeczna) podejmują problematykę badawczą związaną z tym obszarem, rozważając rolę zbiorowości i jednostki w dziejach oraz czynniki kształtujące relacje wewnątrz społeczeństwa. Tematyka tworzenia się i rozwoju nowoczesnej biurokracji mieści się też w nurcie badań nad modernizacją państwa i społeczeństwa polskiego w XIX wieku. Autorzy niniejszej publikacji podjęli próbę powiązania historii biurokracji z zagadnieniami rozwarstwienia społecznego, tworzenia się idei, norm i wartości społecznych. Większość tekstów powstała na podstawie oryginalnych badań archiwalnych. Autorzy prezentują działalność urzędów i urzędników z rozmaitych działów administracji państwowej (w tym m.in. dozorów bóżniczych, administracji skarbowej, sądownictwa hipotecznego, instytucji doradczych oraz cenzury) na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego oraz na innych terytoriach, w różnych okresach między schyłkiem XVIII a końcem XIX wieku.

Publikacja zainspirowana obchodami setnej rocznicy urodzin Profesora Aleksandra Gieysztora (2016). Zawiera zarówno teksty wspomnieniowe, jak i szkice, które są efektem pogłębionej refleksji naukowej na temat działalności tego wybitnego uczonego. Niezwykła aktywność Aleksandra Gieysztora widoczna była w wielu dziedzinach: w badaniach naukowych, w kierowaniu instytucjami nauki i kultury, we współpracy z jednostkami administracji państwowej i organizacjami społecznymi. Przeważająca część tekstów poświęcona została Aleksandrowi Gieysztorowi jako dyrektorowi Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Uczony sprawował tę funkcję przez 20 lat, co stanowiło ważną epokę zarówno w jego historii osobistej, jak i w dziejach Instytutu. W tomie zawarte zostały m.in. rozważania dotyczące roli Profesora w kształtowaniu ceremoniału Uniwersytetu Warszawskiego. Nie zabrakło także refleksji o jego wkładzie w rozwój badań nad historią Zamku Królewskiego jednego z najważniejszych obiektów symbolizujących ciągłość i trwanie państwa polskiego.

Biografia Józefa Polikarpa Brudzińskiego (18741917) wybitnego lekarza, działacza politycznego i społecznego oraz pierwszego rektora Uniwersytetu Warszawskiego po odrodzeniu uczelni w 1915 roku. Krótkie, trwające zaledwie 43 lata, życie Józefa Brudzińskiego było wypełnione intensywną działalnością na wielu polach. Po studiach medycznych w Dorpacie i Moskwie specjalizował się w pediatrii. Był organizatorem i lekarzem naczelnym szpitala Anny Marii w Łodzi (19031910) oraz szpitala im. Karola i Marii w Warszawie (od 1913 roku). Prowadził badania głównie w zakresie patologii przewodu pokarmowego u dzieci oraz neurologii dziecięcej. Światową sławę zyskał dzięki pracom nad zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych (tzw. objaw Brudzińskiego). Po wybuchu I wojny światowej i wycofaniu się Rosjan z Warszawy zaangażował się mocno w działania na rzecz polonizacji Uniwersytetu Warszawskiego, a 13 października 1915 r. został wybrany na rektora tej uczelni. W 1916 r. pełnił też funkcję przewodniczącego Rady miasta Warszawy. Przypadająca w 2017 roku setna rocznica śmierci Józefa Polikarpa Brudzińskiego jest dobrą okazją do przybliżenia jego dokonań szerszemu odbiorcy.

Stanisław Kot był niewątpliwie jednym z najbardziej znanych, a zarazem najbardziej krytycznie ocenianych polityków ludowych okresu II wojny światowej. Był zarazem wybitnym uczonym, którego dorobek doceniany przez współczesnych dziś pozostaje w cieniu jego działalności politycznej. Celem tej publikacji jest przybliżenie osoby i działalności Kota, zarówno w sferze politycznej, jak i naukowej, oraz podsumowanie dorobku polskiej nauki historycznej w odniesieniu do jego osoby w ostatnich latach. Stanisław Kot ma swoją 'czarną legendę' powstałą jeszcze w latach czterdziestych i pięćdziesiątych ubiegłego wieku i do dziś mocno obecną w polskiej historiografii. Tym bardziej potrzebna jest refleksja nad jego działalnością i jej wyważona ocena.