Anna Bikont Pořadí knih

Od maja 1947 do sierpnia 1948 roku Lejb Majzels, pracownik Centralnego Komitetu Żydów w Polsce, wyjeżdża w teren dwadzieścia osiem razy w poszukiwaniu pięćdziesięciorga dwojga dzieci, które przeżyły Zagładę i pozostają pod opieką Polaków. Każdy wyjazd skrupulatnie odnotowuje: o której wyjechał, o której dotarł, czy znalazł dziecko i za ile naród żydowski może je wykupić. Bo życie każdego żydowskiego dziecka ma cenę. Siedemdziesiąt lat później Anna Bikont powtarza próbę ich odnalezienia. Podąża śladem zapisków pozostawionych w dwóch zeszytach – „Sprawozdaniach z podróży służbowych L. Majzelsa w sprawie poszukiwania dzieci znajdujących się w rękach Polaków”. Z niezwykłą dociekliwością szuka choćby najdrobniejszych informacji, które mogłyby doprowadzić do spotkania po latach. Dokonuje niemożliwego, jednocześnie stając przed kolejnym potężnym wyzwaniem – jak skłonić do wspomnień ludzi, którzy uciekli od przeszłości, niekiedy na koniec świata. Cena to reporterskie śledztwo rzucające nowe światło na losy dzieci po Zagładzie. Prowadzone z przenikliwością znakomicie oddaje niepokojącą atmosferę powojnia i burzy pozornie oczywistą ocenę wyborów życiowych ocalałych.

Opowieść przedstawia losy sześciu polskich pisarzy: Jerzego Andrzejewskiego, Tadeusza Borowskiego, Kazimierza Brandysa, Tadeusza Konwickiego, Adama Ważyka i Wiktora Woroszylskiego, którzy po wojnie stali się zwolennikami nowego ładu, by później go zrewidować i ostatecznie odrzucić. Książka stanowi wnikliwe studium stalinizmu, analizując motywy, które skłoniły utalentowanych ludzi do przyjęcia komunizmu. Równocześnie jest barwnym obrazem życia literackiego i relacji pisarzy z władzą. Historia powojennej literatury polskiej ukazana jest przez pryzmat losów wybranych bohaterów, a także jako panoramiczny reportaż historyczny oparty na solidnych źródłach. Po kilkunastu latach ukazuje się nowe, poprawione wydanie, w którym zmieniono podtytuł, by lepiej oddać drogę pisarzy do i od komunizmu. Autorki, Anna Bikont i Joanna Szczęsna, dogłębnie badają zagadkę śmierci Tadeusza Borowskiego, zbierając różne wersje i relacje. Książka jest manifestem w obronie literatury, ukazującą złożoność emocji i doświadczeń tamtej epoki. Nie ocenia pisarzy, lecz stara się zrozumieć ich wybory, odkrywając prawdę o przeszłości bez tonu oskarżenia. Bohaterowie mają wiarygodne biografie, a ich zaangażowanie w ideologię trwało około dziesięciu lat, co czyni tę książkę ważnym głosem w dyskusji o pamięci i historii.

Am 10. Juli 1941 fiel die jüdische Bevölkerung der polnischen Kleinstadt Jedwabne einem Pogrom zum Opfer. Hunderte Männer, Frauen und Kinder wurden in einer Scheune verbrannt. Nur wenige überlebten. Es war ein Verbrechen von unermesslicher Grausamkeit. Aber nur wenige Menschen wurden dafür zur Verantwortung gezogen. Was an diesem Tag tatsächlich geschah – und durch wessen Hand –, sollte mehr als sechzig Jahre lang im Dunkeln bleiben. Erst das Buch Nachbarn (2000) des Historikers Jan T. Gross legte dar, dass es Polen waren, die in Jedwabne, geschützt von den deutschen Besatzern, ihre wehrlosen jüdischen Nachbarn umgebracht hatten – ein Schock für die polnische Gesellschaft und Auslöser einer erbitterten Debatte um das Tabu eigener Verbrechen gegen die jüdische Bevölkerung des Landes. Die Journalistin Anna Bikont macht sich auf die Suche nach der Wahrheit. Sie reist immer wieder nach Jedwabne. Sie spricht mit Überlebenden und mit Tätern, mit Dorfbewohnern, Historikern und Politikern. Sie durchforstet Prozessakten und Zeitungsarchive. So unerbittlich wie behutsam rekonstruiert sie nicht nur die Gewalttat und die Umstände, die sie ermöglicht haben – sie zeichnet zugleich das Porträt einer Stadt, die sich der Erinnerung bis heute verweigert.

Wisława Szymborska houdt niet van bemoeizucht. Ze heeft nooit willen weten van een ‘uitwendige biografie’: wat ze over zichzelf te zeggen heeft, staat in haar gedichten. Toen ze na de toekenning van de Nobelprijs door journalisten bestormd werd, kregen deze te horen dat de laureate niet graag antwoord geeft op vragen over haar leven. Bij verschillende gelegenheden zei ze: ‘Het in het openbaar spreken over zichzelf verarmt inwendig.’ Desondanks schreven Anna Bikont en Joanna Szczęsna een biografie van Wisława Szymborska, nadat eerdere pogingen van anderen waren mislukt. Het begon met de rubriek Literaire post in een literair tijdschrift, die door Szymborska (onder pseudoniem) werd geschreven. Toen Bikont en Szczęsna dit ontdekten en erover begonnen te schrijven, ging de telefoon: ‘Het is een verschrikkelijk gevoel’, zo hoorden zij Szymborska zeggen, ‘over jezelf te lezen, maar nu de dames al zo veel werk hebben verzet, vooruit, laten we dan maar gaan “preciseren”.

Pierwsza pełna biografia Wisławy Szymborskiej Wisława Szymborska nie była zachwycona, kiedy dowiedziała się, że Anna Bikont i Joanna Szczęsna piszą o niej książkę. Unikała opowieści o swoim życiu prywatnym, uważając zwierzenia osobiste za coś niestosownego. Autorkom udało się jednak namówić ją na spotkanie, które przerodziło się w niezwykle osobistą podróż, odkrywającą nawet przed nią samą wiele zaskakujących faktów i historii rodzinnych. W cyklu rozmów Poetka w niepowtarzalny i zabawny sposób komentowała etapy swego życia i meandry twórczości. Jej opowieść uzupełniają tutaj wspomnienia przyjaciół oraz subtelne interpretacje wierszy i felietonów Szymborskiej. Pamiątkowe rupiecie są pierwszą pełną biografią Noblistki, gruntownie uzupełnioną w stosunku do wydania, które ukazało się po Nagrodzie Nobla. Autorki dopisały historię burzliwych i bujnych ostatnich piętnastu lat życia Poetki. Dotarły do wielu nieznanych dotąd szczegółów z jej życia, wzbogaciły niepublikowanymi nigdzie fotografiami. Portret niezwykłej bohaterki tej opowieści nabrał powagi i głębi, nie tracąc przy tym swej lekkości. Śmierć Poetki zamknęła jakiś rozdział w historii polskiej literatury. Czytając tę fascynującą biografię, pełną anegdot i wierszy, opisów podróży i przyjaźni, możemy posmakować klimatu Epoki Szymborskiej.

Obtížné hledání pravdy o masové vraždě Židů v obci Jedwabne (Polsko) v červenci 1941. Autorka, novinářka polského deníku Gazeta Wyborcza, na základě studia archivních materiálů (dobového tisku, soudních materiálů) a vzpomínek pamětníků rekonstruuje průběh masakru židovských obyvatel, ke kterému došlo 10. července 1941 v městečku na severovýchodě Polska, a zároveň hledá viníky zločinu. Jak vyplývá ze shromážděných svědectví, na vyvraždění jedwabieńských Židů se podíleli jejich polští spoluobčané. Tragické události, jejichž interpretace vzbuzuje v Polsku dodnes ostré kontroverze, jsou zasazeny do širokých historických souvislostí (polsko-židovské vztahy ve 30. letech, antisemitismus, sovětská a posléze německá okupace východního Polska za druhé světové války). Výkladové pasáže se střídají s deníkovými záznamy, které umožňují sledovat vlastní pátrání autorky i způsob, jakým na vyšetřování a medializaci události reaguje dnešní polská společnost.