Kazimierz Orłoś Knihy

Předností zmíněného výboru je, že je uspořádán tak, aby českému čtenáři co nejvíce přiblížil onu „temnou minulost“ novodobých polských dějin, ne nepodobnou osudu obyvatel Sudet. Ideová stránka rozhodně nesnižuje literární úroveň próz K. Orłosia (nar. 1935), ale naopak umocňuje její působivost. Na pozadí překrásné mazurské krajiny lesů a jezer se odehrávají dramatické osudy původních i nově příchozích obyvatel. Působivý je rovněž autorův barvitý, poetický a v tom nejlepším slova smyslu klasický styl.

Výbor z Orłośových próz byl uspořádán tak, aby českému čtenáři co nejvíce přiblížil život polské společnosti ve druhé polovině minulého století. Autor barvitě líčí osudy svých hrdinů na pozadí měnící se historické skutečnosti od nástupu komunistického režimu až do jeho neslavného konce. Podobnost mnohých událostí a jevů v nás vyvolává dojem, že jsme svědky čehosi známého, co už jsme kdysi prožili. Přestože se autor snaží zobrazit měnící se životní styl a kritéria hodnot střídajících se generací nestranně a bez zbytečného moralizování, zůstává pro něj nejdůležitějším problémem otázka dobra a zla. Podle jeho slov jsou to povídky o stalinismu a jeho obětech, o oklamaném svědomí a pokřivených dějinách, ale i o mládí a nevinnosti, o kráse přírody a neopakovatelném kouzle vzpomínek. V posledních dvou povídkách se zabývá nejpalčivějším problémem polské současnosti - alkoholismem a bezvýchodností života mladých lidí na okraji společnosti. Orłoś zaujme především svým vypravěčským uměním, díky němuž přečtete jeho povídky jedním dechem.

Przegląd najlepszych krótkich form prozatorskich w autorskim wyborze K. Orłosia. Opowiadania liryczne, dramatyczne, humorystyczne („Wielbłąd” – stąd inspiracja do filmu „Duże zwierzę” z J. Stuhrem), portretujące rzeczywistość PRL-u. Mówiące o tajemnicach prostych ludzi, ich wrażliwości, tęsknotach, oczekiwaniach. O dziwności zdarzeń i motywów. Opowiadania dopowiadają się, nastroje wzajemnie wzbogacają, widoki i sensy świata dopełniają. Człowiek traktowany jest zawsze z powagą i szacunkiem, a niekiedy ciepłą ironią. To także przegląd ulubionych tematów i ujęć K. Orłosia. Rodzaj komentarza do jego innych, większych form, i do własnej biografii.

Piękna opowieść obyczajowo-historyczna i miłosna, pokazująca odmiany uczuć, napięcia i związki między bohaterami. Dużo nieoczekiwanych zwrotów akcji, suspens, zagrożenia. Utwór traktuje o losie jednej, nie do końca typowej, rodziny inteligenckiej zaraz po drugiej wojnie światowej. Rodzice kilkuletniego Tomka brali udział w Powstaniu Warszawskim, ojciec zabrany przez UB jest w więzieniu, matka obawia się również uwięzienia, odwozi więc synka do dziadka, swego ojca, na Mazury. Starszy pan, przedwojenny pułkownik, kawalerzysta, Bronowicz 'uciekł' tam z Warszawy od niekochanej żony i równie nie chcianej władzy ludowej. Kupuje gospodarstwo, żyje w małej społeczności – wśród Mazurów i Łemków, przesiedlonych w wyniku akcji 'Wisła'. Warunki życia nie są do końca sielankowe, bo pułkownik, człowiek z zasadami, walczy z kłusownikami, ubowcami, naraża się władzy. Ale z każdej sytuacji zagrożenia jest jakieś dobre wyjście. Wnuk coraz bardziej wrasta w to życie, poznaje przyrodę, ludzi, uczy się jeździć konno, pomaga dziadkowi. Niespodzianek jest sporo i przy dość tradycyjnej narracji Orłoś potrafi wykreować coś, co sprawia, że pewnym scenom przyrasta aura tajemniczości, postępowanie ludzi nie jest do końca przewidywalne, sympatie i drobne antypatie pisarza zdają się wskazywać na przykład, że pułkownik obdarzający późną namiętnością swoją gospodynię (wkrótce na świecie pojawi się syn Gustaw, owoc tego związku) jest dla niego bohaterem zdecydowanie pozytywnym. Niezwykły jest klimat tej opowieści i niecodzienny opis polskiej rzeczywistości powojennej widzianej okiem inteligenta, uwikłanego w trudne sprawy, próbującego jednak zbudować ład i zapewnić wnukowi względną stabilizację. Książka piękna, świetnie napisana, niezwykle nastrojowa, pełna dobra i ciepła, uwrażliwiająca na niezwykłość świata i życia, a przy tym pełna dramatycznych napięć, pokazująca życie w 'oku cyklonu'.

Piękno natury, niepowtarzalność chwili i ludzkie losy. Wyjątkowe świadectwo życia w Polsce od lat 50. XX wieku do dzisiaj. Po dwóch tomach opowieści biograficznych Kazimierz Orłoś powraca do opowiadań. Tym razem wędrówki pamięci obejmują między innymi Mazury, Bieszczady oraz warszawskie i podmiejskie szlaki. Swoją twórczość zawsze wiązałem z ludźmi, wśród których żyłem. Opisując ich losy, starałem się pozostawić świadectwo czasów, przeżytych zdarzeń, poznanych miejsc - Kazimierz Orłoś. Tom Powrót zawiera opowiadania dotąd niepublikowane oraz teksty autora, które ukazały się niegdyś na łamach pism literackich i stołecznych dzienników. Dziś wybrzmiewają wyraźnie, przynoszą wiele wspomnień i emocji.

Kazimierz Orłoś o sobie samym Urzekająca autobiografia wybitnego prozaika Dzieje człowieka piszącego to kontynuacja ciepło przyjętej sagi rodzinnej Dzieje dwóch rodzin, Mackiewiczów z Litwy i Orłosiów z Ukrainy. Autor wspomina swoje dzieciństwo i młodość w Warszawie, które – choć przypadły na lata stalinizmu – były dla niego czasem beztroskim i szczęśliwym. Z pasją przedstawia też wejście w dorosłość, pierwsze sympatie i miłości, niepokoje związane z karierą zawodową i odpowiedzialnością za rodzinę. Opisuje wreszcie opór inteligencji przeciwko władzy Polski Ludowej, a także osobistą, dramatyczną historię opozycyjności – wydanie powieści Cudowna melina o wszechwładzy partyjnych kacyków i konsekwencje tego twórczego wyboru. Opowieść Kazimierza Orłosia to nie tylko autobiografia jednego z najlepszych pisarzy, ale również wnikliwy portret zmieniającej się Polski: powstania z wojennych zniszczeń, codzienności w czasach stalinizmu i komunizmu, a wreszcie kształtowania się ruchu oporu wobec władzy ludowej, który ostatecznie doprowadził do upadku systemu i narodzin wolności. Niby wszystko było jak dawniej: studia, próby pisania, rytm podobnych dni, wypełnionych podobnymi zajęciami. A jednak wyczuwaliśmy nadchodzące zmiany. Ludzie związani z reżimem, zwłaszcza fanatyczni stalinowcy, przeżywali wstrząs po rewelacjach Chruszczowa. Fala odwilży płynęła do nas ze wschodu, z powieścią Erenburga Odwilż, z ludźmi, którzy wracali z łagrów. W sierpniu 1955 roku „Nowa Kultura” wydrukowała Poemat dla dorosłych Adama Ważyka. Pamiętam, że czytając strofy tego utworu poety — jeszcze do niedawna żarliwego komunisty — przeżyłem szok: czy to możliwe? To był wyraźny sygnał, że nadchodząca zmiana jest nieuchronna. Egzemplarz „Nowej Kultury” z poematem Ważyka na pierwszej stronie schowałem na pamiątkę. Jeszcze dziś, czytany po latach, wydaje się niezwykły. Jako druzgocąca krytyka tego wszystkiego, co działo się pod rządami komunistów. (fragment książki) Kazimierz Orłoś – wybitny polski prozaik, nowelista i powieściopisarz, scenarzysta, publicysta. Od lat związany z Wydawnictwem Literackim, gdzie wydał m.in. zbiory opowiadań i powieści: Niebieskiego szklarza (1996), Drewniane mosty (2001), Dziewczynę z ganku (2006), Letnika z Mierzei (2008), Bez ciebie nie mogę żyć (wybór opowiadań, 2010), Dom pod Lutnią (2012).