Andrzej Żbikowski Knihy

Biografia Jana Karskiego (1914 - 2000) - żołnierza AK, współpracującego z Delegaturą Rządu Emigracyjnego w Kraju. Ten niezwykłej odwagi, mądrości i skromności człowiek był jedną z niewielu osób, przyjętych na prywatnej audiencji przez prezydenta Roosevelta. Karski opowiedział mu wówczas o tragicznym losie polskich Żydów. Książka, jak pisze autor, jest próbą integracji tragicznego losu polskich Żydów z polityczno-społeczną historią Polaków pod okupacją niemiecką i ich brawurowym oporem w ramach jedynego w Europie państwa podziemnego.

Autor przedstawia bolesny i złożony problem rozliczeń za lata okupacyjne podejmowanych w obrębie społeczności żydowskiej. Tuż po wojnie nie sprzyjały im zarówno konflikty rozgrywające się w Polsce w różnych sferach życia społecznego, jak i duża mobilność Żydów. 8 X 1946 r. CKŻP zdecydował się jednak powołać Centralny Sąd Społeczny, argumentując: „musimy mieć odwagę się przyznać, że nasz naród nie składa się wyłącznie z niewinnych ofiar”. Rozpatrywane sprawy dotyczyły tych osób ze społeczności żydowskiej, które „w okresie okupacji hitlerowskiej [nie zachowały] postawy godnej obywatela — Żyda, przez uczestniczenie i szkodliwą działalność w »Judenratach«, w służbie porządkowej, administracji obozów koncentracyjnych”. Kary były honorowe, ale dotkliwe — od upomnienia, poprzez naganę i napiętnowanie, do zawieszenia w prawach członka na okres do 3 lat, a nawet wykluczenia ze społeczności żydowskiej. Karą dodatkową była utrata prawa do „wybieralności do władz instytucji żydowskich” oraz korzystania z pomocy materialnej. Rozprawy miały zazwyczaj przebieg jawny, oskarżony miał ustawowe prawo do obrońcy, a rolę prokuratora pełnił rzecznik oskarżenia.

Esej naukowy prof. Andrzeja Żbikowskiego pokazuje ostatnie dni getta z perspektywy nie walczących bojowców, ale ludności cywilnej ukrywającej się w schronach. Opierając się na relacjach świadków z różnych części getta, mających odmienny status i znajdujących się w rozmaitej sytuacji, autor opisuje, czego doświadczyli żydowscy cywile od dnia poprzedzającego powstanie – 18 kwietnia do 16 maja 1943 roku. Znajdziemy tu relację m.in. Mariana Berlanda, Leona Najberga, Tuwii Borzykowskiego i inżyniera Barucha Goldmana, a także Marylki czy Stefy, czyli Stelli Fidelseid. Towarzyszymy im od momentu przygotowań do Pesach i pierwszych walk po ostatni etap – drogę na Umschlagplatz.

Przez ponad 700 lat Żydzi mieszkali i pracowali wśród Polaków, tu była ich ojczyzna. Tragedia holokaustu i powojenne dzieje Polski skomplikowały i tak powikłane przez wieki stosunki polsko-żydowskie. Dziś warto spojrzeć bez emocji i uprzedzeń na dziedzictwo polskich Żydów choćby po to, aby lepiej zrozumieć dzieje Rzeczypospolitej.

Opracowania i wydania książki Fundacja Shalom podjęła się wraz z gronem osób współpracujących – historyków, socjologów i filozofów, a inicjatywa ta wynikała z przekonania o niezbędności publikacji traktującej dzieje Żydów polskich rzetelnie i wyczerpująco, mówiącej prawdę o kwestiach pomijanych milczeniem. Książka ukazała się w momencie szczególnym – w 60. rocznicę wyzwolenia obozu Auschwitz. Jej autorami są znani badacze historii Żydów z Uniwersytetu Warszawskiego, Polskiej Akademii Nauk i Żydowskiego Instytutu Historycznego: Barbara Engelking, Feliks Tych, Andrzej Żbikowski i Jolanta Żyndul. Redakcji naukowej nad książką podjął się prof. Feliks Tych. Cały nakład zostanie przekazany w darze dla polskich szkół. Pragniemy, aby książka była dostępna dla uczniów z całej Polski, także z małych miejscowości, w których trudno o dostęp do dobrze zaopatrzonych bibliotek i archiwów. Wobec problemów finansowych, z jakimi często borykają się biblioteki szkolne Fundacja Shalom wystąpiła z inicjatywą wydania książki, którą szkoły otrzymają w prezencie. Jesteśmy przekonani, że pozycja ta będzie przydatna w kształceniu młodzieży i przełamywaniu stereotypów obecnych nadal w polskim społeczeństwie. Dlatego właśnie zdecydowaliśmy się na bezpłatną dystrybucję książki do wszystkich szkół w Polsce. W pierwszej kolejności trafi o­na do publicznych liceów ogólnokształcących i profilowanych. Książka adresowana jest przede wszystkim do młodych odbiorców – uczniów szkół średnich i gimnazjów. Poprzez zwartą narrację i bogato ilustrowaną formę pomoże o­na zapoznać się z wielowiekową historią polskich Żydów i ich bogatym dziedzictwem kulturowym. Szczególny charakter odbiorcy książki wymagał przedstawienia obszernej i trudnej problematyki w sposób przystępny – za pomocą ciekawej narracji, licznych ilustracji i przemyślanego układu graficznego. Oprawy graficznej podjął się Tomasz Lec, doboru ilustracji dokonał Jan Jagielski z Działu Dokumentacji Zabytków Żydowskiego Instytutu Historycznego. Praca konsultowana była ze specjalistami, doświadczonymi w pracy z młodzieżą i tworzeniu publikacji do niej kierowanych. Książka pomyślana jest również jako materiał pomocniczy dla nauczycieli historii i przedmiotów humanistycznych. Jest zaopatrzona w mapy, diagramy, informacje statystyczne, fragmenty ważnych świadectw i dokumentów. W książce znajdą dla siebie ważne informacje zarówno osoby po raz pierwszy zapoznające się z tematem, jak i znawcy przedmiotu.Książka została wydana dzięki finansowemu wsparciu Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, The Task Force for International Co-operation o­n Holocaust Education, Remembrance and Research oraz Fundacji Shalom.Książka była rozdawana bezpłatnie - tylko szkołom i instytucjom edukacyjnym.